دابەشبوونی ئێرانییەکان بەسەر دەنگدان و دەنگنەداندا، سیماییەکی نوێی بە هەڵبژاردنەکانی ئەم جارەی ئێران بەخشیبوو، رابەرى باڵاى ئێران داوای بەشداریی لە دەنگدان کرد و خەڵکانێکی زۆریش لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان و لەسەر شەقامەکانی ئێرانیش بە کەمپەینی دەنگ نادەین، دەیانویست تووڕەیی و ناڕەزایەتییەکانی خۆیان لە دۆخی وڵاتەکەیان دەربڕن.
لە سەرەتایی کردنەوەی سندوقەکانی دەنگداندا، عەلی خامنەیی، رابەرى باڵای کۆماری ئیسلامی ئێران دەنگی خۆی خستە نێو سندووقەکانی دەنگدانەوە، دواتریش رایگەیاند، دەنگدان ئەرکێکی نەتەوەییە و پێویستە هەموو تاکێکی ئێران ئەو ئەرکەی سەرشانی جێبەجێبکات.
لە هەڵبژاردنەکەدا هەر یەک لە ئیبراهیم رەئیسی، عەبدولناسر هیمەتی، موحسین رەزایی و ئەمیر حسێن قازیزادە کێبڕکێ بۆ بردنەوەی پۆستی سەرۆککۆماری ئەو وڵاتە دەکەن.
بەهۆی نزیکی لە خامنەیی و سوپای پاسداران و دورخستنەوەى کاندیدە بەهێزەکانى دیکە لەلایەن ئه‌نجومه‌نى پاراستنی ده‌ستوورەوە، ئاماژه‌كان ده‌ریده‌خه‌ن، ئیبراهیم ره‌ئیسى، كاندیدی پارێزگاره‌كان و سه‌رۆكى پێشووى ئه‌نجوومه‌نى دادوه‌رى، ئه‌گه‌رى ده‌رچوونى زۆر به‌هێزه.
لەم هەڵبژاردنەدا، ٥٩ ملیۆن و ٣١٠ هەزار و ٣٠٧ هاوڵاتی مافی دەنگدانیان هەیە، کە ملیۆنێک و ٣٩٢ هەزار و ١٤٨ هاوڵاتی یەکەمجاریانە بەشداری هەڵبژاردنەکان دەکەن.
ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی ئێران لەکاتێکدایە، کە ئێستا ئەو وڵاتە بە دۆخێکی سەختی ئابووریدا تێدەپەڕێت، ئەو دۆخەش بارگرانییەکی زۆری لەسەر شانی هاوڵاتیان دروستکردوە، بەتایبەت لە ناوچە کوردیەکاندا دۆخی هاوڵاتیان بەجۆرێک خراپە، کە بۆ کڕینی تەنیا مریشکێک پێویستە پێنج رۆژ کاربکەن، ئەوەش سەرەڕای بێکاریی، زۆرێک لە هاوڵاتیانی لەو ناوچانەدا.
شارەزایانى کاروبارى ئێران لەو باوەڕەدان، ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکانی ئێران جگە لە شانۆگەرییەکى سیاسی هیچی دیکە نییە، چونکە چاوەڕێ ناکرێت هیچ گۆڕانکاریەک بەسەر دۆخی خەڵکدا بهێنێت، دەشڵێن، رەئیسى کە پاڵێوراوى بردنەوەى ئەو پۆستەیە، دڵخوازى ئەمریکا و بەشێک لە وڵاتانى رۆژئاوا نییە، ئەمەش واتاى هەڵنەگرتنى گەمارۆى ئابورییە لەسەر ئێران بەم نزیکانە.
لە بەرامبەردا بەشێک لە دەنگدەرانى ئێران پێیانوایە، ئەنجامدانى هەڵبژاردن هەر چوار ساڵ جارێک لەو وڵاتە پابەندبوونە بە دەستورى وڵات و رێزگرتنە لە سەروەرى یاساى وڵاتەکەیان.
سیستمی سیاسی لە ئێران کۆمارییە و تیایدا رابەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی، سەرۆک کۆمار، سەرۆکی پەرلەمان، سەرۆکی دادگای باڵای ئێران لەژێر رۆشنایی دەستوری ئەو وڵاتەدا پیادەی دەسەڵاتەکانی خۆیان دەکەن، لەساڵی ١٩٧٩دا پاش روخانی رژێمی رەزا شای پەهلەوەی؛ دەستوری نوێ نوسرایەوە و تیایدا سیستم بە سیستمێکی کۆماری جێگیرکرا و رابەری باڵا دەسەڵاتی یەکەمە کە لەسەرو سەرۆککۆمارەوەیە و دەسەڵاتی راستەوخۆشی بەسەر دەسەڵاتەکانی جێبەجێکردن، پەرلەمان و دادوەریدا هەیە.
بەگوێرەی یاسای ئەو وڵاتە، سەرۆککۆمار تەنها بۆ ماوەی دوو خول و هەر خولێک بۆماوەی چوار ساڵ دەتوانێت خۆی بۆ ئەو پۆستە بپاڵێوێت، بەوپێیەش حەسەن رۆحانی کە لە ساڵی ٢٠١٣ـەوە یەکەم خولی سەرۆکایەتیەکەی دەستیپێکرد، لەئێستاشدا لەکۆتاییەکانی خولی دووەمیدایە و ناتوانێت خۆی بۆ خولی سێیەمی بپاڵێوێت.
لەبارەی سەرنجی حزبە کوردییەکانی ئێرانەوە لەسەر هەڵبژاردنەکەی ئێران، خالید عەزیزی سکرتێری حزبی دیموکراتی کوردستان بە ئێن ئاڕتی راگەیاند، لە هەڵبژاردنەکانی ئێران هیچ پرسێکی کورد گۆڕانکاری بەسەردا نایەت و تەنها پەیوەندی بە پۆستی سەرۆککۆمارییەوە هەیه و ئەو پۆستەش تەنها دەبێت بەدەست شیعەکانەوە بێت، ئەم هەڵبژاردنە بەراورد بە هەڵبژاردنەکانی دیکە زۆر بەتەکتیک کراوە بۆ ئەوەی حزبە کوردییەکانی رۆژهەڵات بەژداری تێدا نەکەن.