دستوور د ناڤ دوورھێلا نیشتمانی دا

3124 جار خوێندراوەتەوە

پرانیا مرووڤان حەز ژ ولاتێ خو دکەن و ب ئاخا ویڤە دگرێداینە. رێژا ڤێ ڤیانێ ھندەک جاران دگەھیتە وی رادەی کو مرووڤ ھەمی مال و سامان و حەتا گیانێ خو پێخەمەت پاراستنا وێ و دەستکەفتیێن ماددی و مەعنەویێن وێ دکەنە قوربانی. ل دەف ھندەکان ژی ئەف ڤیانە بتنێ ل ئاستێ درویشمانە.

رامانا نیشتمانپەروەریێ ل جیھانێ و د ھزرا مروڤاتیێ دا ھندا کاریگەر و جھگرە کو پرانیا شەرو پێکدادانێن دناڤبەرا گەل و ولاتان دا لسەر وێ روی ددەن و گەلەک مروڤ پێ دبنە قوربانی. گەلێ کوردستانێ ژوان گەلانە کو حەزەکا نیشتمانیا خورت لدەف پرانیا تاکێن وان ھەیە و مێژوو شاھدە کو ھزاران خورت و لاوێن کوردستانی ژ بو رزگارکرن و پاراستنا نیشتمانێ خو سەر و سامان و گیانێ خو کرینە قوربانی و تەحەمولا دەربدەریێ، برسێ و نەداریێ، ئەشکەنجێ و کیمیابارانێ و ئەنفالێ کریە تنێ ژ بو ھندێ کو بشێن ھەناسا ئازادیێ ل ژێر سیبەرا دەستھلاتەکا خومالی بدەن و ئێدی پوستالێن داگیرکەران ل سەر جێنیکێن گەنجێن وان نەبن و نامیسا وان ژ لایێ دوژمنانڤە نەھێتە ھەتککرن. گەلێ مە باش دزانی کو سەروەریا ھەر مللەتەکی ب نیشتمانێ ویڤە یا گرێدایە و مروڤێ بێ نیشتمان یێ بێ کەساتیە و ھەردەم دناڤ باھوزا روودان و ژێھەلی و ژووردانیێن ژیانێدا یێ بتنێ و بێ خودانە. نیشتمان و ئاخا ولاتی ھێلینا دل گەرمی و ھێڤێنێ کەرامەتا مرووڤیە و ئەڤێ دلڤینیێ و گرێدانا مرووڤی ب نیشتمانیڤە چ ناکوکی یان ھەڤدژی دگەل بھایێن زانستی و مەعنەوی و رەوشتی نینن، بەلکو تمامکەرا وانە؛ بتایبەت ل وان ولاتێن کو رابووریەکێ زەنگینێ شارستانی و دینی و کلتوری ھەیە. بھێزکرنا پێکڤەگرێدانا نەتەوی و باوەریا نیشتمانی و ئاڤەدانی و پێشخستنێ ژ نیشانێن نیشتمانپەروەریێنە و بەرەڤانیکرنەکا گیانی ژ ھەمی بھا و باوەران و ژ نامووسا ولاتی د ناڤ دوورھێلا نیشتمانیدا ژ ئەنجامێ ھەڤبەشی و باوەریا گشتیە. 
بتنێ ئازادکرنا ئاخا کوردستانێ ژ بندەستیێ ژ بو پاراستن و ڤەمانا سەروەریا ولاتی بەس نینە، بەلکو گەلەک یا گرنگە بزانین ب چ یاسا و رێسا و ب چ رێکار مرووڤ دێ شێت وی دەستکەفتی بو خو بھێلیت. ئەڤ بەشێ بچویکێ ولاتی کو دبێژنێ ھەرێما کوردستانێ پشتی نێزیکی سەدەیەکێ قوربانیدان و رێتنا دەریایەکا خوینێ شیایە ببیتە ناڤەندا بلند راگرتن وزیندیکرنا سەروەریا کوردان.

‌لێ مەترسیا ژناڤچوونا ڤی کیانی حەتا نوکە ژی ھەیە، چونکی ھەر چوار دەورێن مە ژ لایێ نەیار و دوژمنێن جوراوجورێن درندەڤە د دورپێچکرینە کو ھەتا نوکە و بێ راوەستیان ھەمی شیانێت خو ژ بو نەھێلانا ڤی کیانی و جارەکا دی بندەستکرنا مە کوردان دمەزێخن. وان ھەمی رەنگێن دژایەتیکرنێ دگەل مە بکار ئیناینە و زور جار ھەول داینە برێیا سیخور و خوفروشان ئەڤێ سەروەریێ ژ ناڤ ببەن. مخابن ھندەک ھێز و لایەن ژی دناڤ ولاتی دا بتنێ ب مەرەما بدەستڤەئینانا ئارمانجێن دوژمنێن گەلێ مە ھاتینە پێکئینان و ژ بو راوەستاندن و ژ کار ئێخستنا دەستھلات و حوکمرانیا کوردی ل دەڤەرێ بووینە ئامرازێن نەحەزان.

گەلەک گورگ دناڤ ولاتی دا ھەنە کو کارکی دخوون و ھەر ئەو بخو بو کارکی دگەل شڤانی دکەنە گری. ھەروەسا ب بلوورا دوژمنان سترانێن نیشتمانپەروەریێ بو دسەردابرنا مللەتی دھسترن. پێشێلکرنا یاسایێ و کوشتن و ژناڤبرنا خودانێن پێنووسێ ئازاد و بێدەنگکرنا بخورتی یا دەنگێ ماڤێ مروڤی و بەرەلایی و بێ منەتی ژ یاسایێ ل ھندەک بەشێن ھەرێمێ بوویە کلتوورێ ھندەک لایەنان. ژ بەر ھندێ گەلێ مە ب گشتی، و ئەو پارت و لایەنێن سیاسی یێن کو خو دناڤ دوورھێلا نیشتمانیدا دبینن و سازا نیشتمانپەروەریێ لێددەن ب تایبەتی، پێتڤیە پتر ژ ھەر جار ھزر د پاراستنا ڤی کیانی و ئاسایشا نیشتمانیدا بکەن و سنوورەکی بو ڤێ بەرەلاییا د ھەرێمێدا پەیدا بووی بدانن. ئەو سنوورە ژی بتنێ برێیا دانانا دستوورەکی بو ھەرێمێ دێ ھێتە دانان. دستوور دایکا یاسایێ یە و ھێزا بالادەستیا یاسایێ لسەر حاکم و مەحکووماندا وەکو ئێک خورتتر لێ دکەت. 
گرنگترین فەلسەفا دانانا دستووری ژ ناڤبرنا ھێزا پاشا، حاکم و دەستھلاتداران بوو یێن کو د برێڤەبرنا جڤاکیدا پابەندی ھیچ یاسا و بریارەکێ نەبوون. دستوور بەلاڤکرنا ھێزێ کونترول دکەت و دەستھلاتێن ھەر ئورگانەکی دیار دکەت و پەیوەندیێن دناڤبەرا دەولەتێ و خەلکیدا رێک دئێخیت. ھەر یاسا و قانوونەک ل ولاتی دڤێت ژ لایێ دستووریڤە بھێـتە پەژراندن و ھەر یاسایەکا ژ لایێ دەولەتێڤە بھێتە پەژراندن پێتڤیە دگەل دستووری بگونجیت. دستوور ئارمانجێن نەتەوەیی یێن دەولەتێ دیار دکەت و دبیتە بنیاتێ بدەستڤەئینان و پاراستنا دیموکراسیێ، سکولاریسمێ، سوسیالیزمێ و ئێکەتیا نەتەوەیی.

نەبوونا وێ ژی رێخوشکەرە بو پەرتەوازەیی و گەندەلیێ و دەستەبەرنەبوونا مافێن ژیانێ، ئازادیێ، ملکیەتێ و شەراکەتا ئازادانە د سیستمەکێ دیموکراتیکدا. د دستووریدا شێوازێن بریاردانێن گرنگ ل ولاتی و چارەسەریا دژاتیێن سەرەکی د بابەتێن جوراوجور( سیاسی، کومەلایەتی، ئابووری، ئاسایشا نیشتمانی)دا دھێنە روونکرن و رێکخستن. ب ھەبوونا دستووری ئێدی نە ھێزا سیاسی دێ ل دویف حەز و مەزاجێ تاکەکەسان ھێتە بکارئینان، و نە ب وی شێوێ تاکەکەسان دڤێت دێ سیاسەتا ھێزێ ل سەر مللەتی ھێتە سەپاندن. 
ئەڤجا دەمێ ھندێ یێ ھاتی دەست ژ ساز و ئاوازێن نیشتمانپەروەریێ بەردەین و ب کریار و ب دانانا دستوورەکی بسەلمینین کو ب راستی خەما مە خەما ولاتی و پاراستنا وی یە. 

ئەنداما پەرلەمانێ کوردستانێ