بۆچی سزایێ یاسایی لسەر ڤان چالاکڤانان؟

4855 جار خوێندراوەتەوە

وەکە دهێتە زانین سیستەم و دادوەریا ھەرێما کوردستانێ لژێر کارتێکرنا دەستھەلاتا خۆسەپێن د بەرژەوەندیا سیاسەت و ی ئەجندایا دەولەتا داگیرکەرا ترک دا بویە مکانیزما گڤاشتن و گرتنا بسەدان وەڵاتپارێز و کەسێن خوەدی ھزر و بیرێن جودا و ب گڤاشتنێن خۆ بویە مەترسیا گیانی و مالی لسەر ھەزاران ڕۆشنبیر و چالاکڤان و رەخنە گر و گەنجێن خوین گەرم و ولاتپارێزی.

وەک تێت زانین سزادانا نەڕەوا یا چالاکڤانێن بەھدینان کارڤەدانەک ناڤخوەیی و جیھانی یا مەزن ل پێ خۆ بجی ھێلا وباوەری و سەروەریا یاسایا حکومەتا ھەیی ب گرانترین شێوە لسەر ئاستەک بلند خستە ژێر بێباوەریێ دجاڤێ رایا گشتی یا جیھانێ دا.

بتایبەت دیمەنێ ڤیدیویا ئاماتۆر و یەکجار دوور ژ نەریتێ ئەکادمیسیەنا یاسایی و ڕەوشتی، کو پڕی دەستکاری و درەو و بەرەڤاژی کرن بوو. بتایبەت ب سەختەکاری کو ئەز وەک کاراکتەرەک دیارکری سەر ب پککێ ب ھەڤشانیا وان چالاکڤانان دایمە بەرچاڤێ ڕایا گشتی ئەز ب توندی وان نمونەیێن د بەلگە دیمەنێ بدەستێ ئەنجومەنا تاکلایەنا ئاسایشێ ھاتین پارڤەکرن ب درەو و بەرەڤاژیکرن دادنم. بتایبەت دیمەنێ پەیاما ژێرناڤێ من دگەل ئەندامەکێ گرۆپ چاتا مە ب تەھدیدا کوشتنا کاک شێروان د زیندانێ دا کو گوایە (دڤێت بھێتە بێدەنگ کرن) ئەز ڤی سەختەکاریەک ڕادگەھینم و ب توندی ئیدانە دکم و وەک تاوانەک مرۆڤی د ئەمانەتداریێن یاساییدا ل قەلەم ددەم. ھەلبەت ڤێ چەندێ وەک گۆمان و مەترسیەک لسەر گیانێ کاک شێروانی دزانم کو ئەڤ پەیام وەکە نمونە بکار بھێت بۆ ژناڤبرن و تەسفیەکرنا کاک شێروان و پاشی بکار ئینانا مە لھەمبەر تاوانا تیرۆر کرنا وی.

بەری ھەر تشتی پێدڤیە د چەند خالەکاندا دیمەنێ ڕاستینێ ھەدەف بوونا سزاداییێن بەھدینان و گرتیێن بەھدینان و ئەم چالاکڤانێن کو پێشوەختە بڕیارا گرتنا وان دەرکەتی ب زەڵالی بھێتە پێناساندن کو گرێدانەکا خوە یا یێکجار بھێز ب سزادان و ڤێ بەلگەڤیدیویا سەختەکار ڤە ھەیە.

١-  ھەر یێک پترینا ڤان چالاکڤانا زێدەتری ١٠ ساڵانە، ل مەیدانێن ڕەخنەگرتنا ل سەر ھەموو  جورێ تاوان و گەندەلیان ب چالاکیێن مەدەنی و ڕۆژنامەڤانی ل مەیدانان بۆینە، کو لگۆر جارناما جیھانیا مافێ مرۆڤ یا لسەر مافێ ڤان چالاکڤانان د مادەیاسایێن ژومارە ١٨تا ٢١ێ مافێن بنگەھینێن ھەر تاکەکێ ب رۆنی ھاتینە باس کرن. لگۆری ڤێ مافداریێ ئەم وەک چالاکڤان و ڕۆژنامەڤان و رەخنەگر داییم ب جەسارەت دەستێ مە د ئەشکەرەکرنا تاوانێن ڤەشارتی یێن ژێر چاڤدێریا دەستھەلاتێ ژبۆ بەر چاڤێ ڕایا گشتی ھەبۆیە، ھەر یێک ژ مە بجاران ھاتنە گرتن، ئێشاندن، نان بڕین، شاربدەرکرن، وەڵاتبدەرکرن و ھەتا کەفتینە ژێر تەھدیدا کوشتنێن بکەرنەدیار، کو پڕانیا مە ب پیسترین شێوە ھاتینە ئەشکەنجەکرن و ل ژێر ئەشکەنجێ رۆژنامەڤانێ گەنج وەدات حوسێن و سەدان کەسایەت و رۆەوشەنبیرێن دن ل بەھدینان ھاتە تیرۆر کرن و ھەردەم مە وەکە تاوانبار، سیخور، خایین و تێکدەر دادنن بەر چاڤێ راگشتی.. کو ئەڤ کریار ھەموو ب بەلگە و داتا بەردەستن.

٢-  ئەز وەک کازم شوکری ناسیار ب تاکۆر زەردەشتی خۆ ب سەربلند دزانم کو خوە ببینم ل تەنشت ڤان چالاکڤانێن سزادایی و ب دەھان گرتیێن دیتر ژ ھژمارا کۆما سەدان گرتیێن د زیندانێن دەستھەلاتا ھەرێمێ دا کو بگشتی بێ تاوانن و لسەر مافخوازی و ھەوڵا پاراستنا کەرامەتا تاکێ کورد ھاتینە گرتن. ئاشکرا ژی دکەم کو  پەیوەندیێن مە ھەیی د چارچۆڤەیا ئالۆگۆرکرنا ھزر و بیرێن جڤاکی و نەتەوی و ڕۆژنامەڤانی و خەبات و چالاکیێن مەدەنیدا بۆینە پێخەمەت خزمەتا ھشیاریا ڕایا گشتی و ئەرکداریا وژدانی ئەو ژی بڕێکا مەدیا و سۆشیال مەدیا و نەژبۆ ھیچ ئارمانج یان تۆمەتێن دەستھلاتێ داینە پاڵ مە. ھەر ژبەر ڤێ ھشیاری و بوێریا مەیە ژی کو ئەم ژلاێ دەستھەلاتێ وەک پۆتانسیەلەکا مەترسیدار ھاتینە دیتن لسەر ھشیاریا زێدەترا جڤاکێ ب ئەشکەرەکرنا تاوان و بەلگەتاوانێن دەستھەلاتدارێن وان. دژبەریا دەسەڵاتێ لسەر ڤێ چەمکێ ڕاستگۆییا مە ئەکتیڤیستێن بەھدینانە کو ل سەر بنگەھێ تەفتێشا بیرۆباوەران وەک شێوازێ ئەنگیزاسیۆنا چەرخێ ناڤین زێدەتری ١٠ ساڵایە بەردەوام لھەمبەر مە درێژە پێدایە. بەلگە ژی لسەر ڤێ بجاران گرتن و ئەشکەنجە و نان بڕین و شاربەدەر کرن و وەڵاتبەدەرکرنا مە ئەندامێن ئەکتیڤیست و چالاکە.

٣-  لگۆری بەلگە و پێڤاژۆیێن ڤان چەند ساڵێن دەربازبویی، ئەم وەک چالاکڤانێن بەھدینان لسەر کریارێن نەتەوەیی و بەرپرسیاریێن خوە یێن ئەخلاقی سەرەڕایی چەندین جار گرتن و ئەشکەنجە و زیندانان دیسان مە بەردەوامی دایە خەباتا خوە یا وژدانی و بڕێکا سۆشیال مەدیا و قەلەم و چالاکیێن مەدەنی، لەورە د چاڤێ جڤاکێ دا بەرەبەرە وەک چرایەک بۆ پێشەرۆژێ و نفشێ نو پێگھەشتی و گەنجێ ھشیار ھاتینە دیتن و سەرەڕایی ھەموو ھێزا ڕاگھاندنێن دەستھەلاتێ ژبۆ ڕەشکرن و کرێت کرنا مە چالاکڤانان دچاڤێ رایا گشتیدا، لێ دیسان مە کاری بجاران ھشێ جڤاکێ و جادەیێن نەڕازیبۆنان لھەمبەر ستەم و بێدادی و گەندەلیان بڕەنگەکێ بەرچاڤ بدەینە لڤاندن، ھەر ژبەر ڤێ ترسێ دەستھەلات ڕێچارەیا خوە ژبۆ ڤەمراندنا ڤێ چرایا گەش، بەرامبەر مە چالاکڤانێن بەھدینان ب گرتنێن نەچاڤەرێکری و دەست بسەر لاپتۆپ و ناڤماڵیا چالاکڤاناندا دگریت و ب شێوازێ لاڕێدابرنا کەیسێ ڕاستەقینە و بکار ئینانا یاسایێ بشێوازەکێ گەندەلی و نەڕەوا دادگەھا ھەرێمێ ژبۆ ئارمانجێن خوە یێن دژبەریانە لھەمبەر مە چالاکڤان و ڕۆژنامەڤانان بکار ئینایە.

٤-  ژ ئەگەرا ئەشکەرە بوونا فەزیحەیا نەسەروەریا یاساێ بشێوەکێ زۆڕ ئەشکەرە و نەڕازیبۆنا بەرفرەیا جڤاتا ناڤدەولەتی و ناڤخوەیی ھەتا بزار ھاتنا سەرۆکێ ھەرێمێ بخوە لھەمبەر ڤێ گەندەلیا یاسایی لسەر بکار گرتنا مسیۆنا دادوەریێ، ئەڤ بڕیار ڕاستی گڤاشتنەکا نەچاڤەڕێکری یا ناڤدەولەتی و ناڤخوەیی ھات کو لایەنێ بڕیاردەر خوە نەچار ببینیت دەست ب بەڵاڤکرنا ڤیدیویەکێ بکەت ژێر ناڤێ (دانپێدانێت تاوانبارێن بەھدینان) بۆ کو ڕێکەکێ ببەنە شاشی و گۆتنێن کو پێش بڕیارا دادگەھێ ئەڤ گرتیە ب تاوانێن تیرۆر و سیخۆریا دەولەتێن ھەڤسی ھاتبوون تاوانبار کرن، ھەم ژی ژبۆکۆ بکارن بکەنە بەرسڤەک بەرامبەر ڕایا گشتی و ناڤدەولەتی. لێ ژبەر نەبوونا بەلگەیێن پێویست لسەر ڤان تۆمەتێن ھەیی سەرەڕای دەستبسەرداگرتنا ھەر ئامیرەکێ ئەلکترۆنی و گھاندنیا گرتیان و تەھدیدێن ناموسی لژێر گڤاشتنێن ژبۆ ب بەلگەکرنا دیمەن و ئاخڤینێن گرتیان لژێر لێکۆلینێ، خوە نەچار دبینن ھەر ھێزەکێ بکار بینن و بشێوەکە نەڕەوا و سەختەکارانە دەستکاریێ د دەنگ و دیمەناندا بکەن و پەناێ ببەنە درست کرنا پەیامێن سەختە ژێر ناڤی مە و ھەتا نەچار بن ھەوالگێرێن خوە یێن ڤەشارتی ژی بێخنە مەترسیا ئەشکەرەبوونێ بۆ کو ببیتە بەرسڤ لسەر شاشیا بەرێ و سەپاندنا سزایێ بسەر ڤان کەسێن بلیمەتدا. لێ خۆشبەختانە نەتنێ نەکاری ببیتە بەرسڤ بەلکۆ فەزیحەیێن مەزنتر ژی دانە دیف خۆ.

٥- ئەم ئەڤ چالاکڤانێن بەھدینان ب ساڵانە ب ئارگۆمێنت و کەسایەت و شێوازێ بزاڤێن خوە د قۆناغا ژیانیدا مە سەنگا خوە یا ئەخلاقێ نەتەوەیی و مرۆڤاھی لبەر چاڤێ ڕایا گشتی و قادا ھەرە زۆڕینەیا ھشیارا جڤاکێ دایە سەلماندن و ژبۆ ڕایا گشتی ئاشکرا بۆیە کۆ ئەم نمونەیێن ھەرە بەرچاڤێن پڕەنسیبێ گیانێ بەرپرسیاریا جڤاکا کوردستانێ نە. لەورە د چاڤێ ڕایا گشتیدا ئەڤ بەلگە ڤیدیو ب تاوانەکا مەزن ھاتە دیتن و کارڤەدانەک مەزن لێ کەفت و ھەر لسەر ڤێ بنەماێ ژی ئەم وەک چالاکڤانێن بەھدینان چ ل دەرڤە بین یان زنجیرکری بین، لسەر ڤی گیانێ پیرۆزێ تێکۆشینا نەتەواتیا خوە ب ھەر رەنگێ خەباتەکا مەدەنی ل ھەمبەر گەندەڵی و تاوانێن لھەمبەر سەرمایە و نرخێن گەلێ مە دێ ھەر بەردەوام بین.