حەزو ڤیانێن تاکی ئەوڕوپی دناڤبەرا ڕومانسیەت و سیاسەتێ دا ​

3138 جار خوێندراوەتەوە

ڕومانسیەت واتا ھە ست و سوز دلوڤانی خوە گوری کرن ژ زەلامەکێ  بو ئافرەتەکێ ، یان ئافرەتەکێ بۆ زەلامەکێ، جارنا د دیروکێدا تێ خوەیاکرن کو ئافرەتک عاشقا زەلامەکێیە، و ئەو ئافرەت ئازادیا مروڤان ژ کەسایەتیاوی زەلامیدا دبینیت.

یان دلوڤانی و ھە ست  و سوزو وەفاداریا مروڤان و پاراستا مروڤان د یەکدودا دبینن، چ ژن ژ کەسایەتیا زەلامەکی دا دبینت کو ئەوژن عاشقێ  وی زەلامی بویە، چ ژی زەلام وێ ھە ست وسوزو دلوڤانیێ ژ کەسایەتیا وێ ژنێدا دبینیت، کو زەلام عاشقێ وێ بویە وەک تێ زانین ھە مو تاکێن مروڤان پێویست ب رومانسیەتێنە، لێ پرسا گرنگ دەما کو ڕومانسیەت دچیتە قادێن سوسیو سیاسیدا ئێنکو خوەدیێ پروژە، دەماکو لایێ عەقلێ نەھشیار سەریێ  ھشیارکەڤیت وێ دەمی پرسگرێکێن مەزن دگەڤن ھولێدا،! و ژبلی کو ڕومانسیەت پروژەکێ تاکەکەسیە، لێ وەکە حەلەقەیا زنجیرێ پێکڤەگرێدایە، دبیتە پروژەیەکێ جڤاکو جڤاک بونێ،  واتەیاخوە لگوری من ڕومانسیەت پروژەیەکی تاکیەو دورا دبی پروسەیەکا جڤاکو جڤاک بوینێ.

جارنا ھە ڤریکی چێدبێن

ئەگەر ئەم مینا کا بینین ژوان  یەک ژ پروژێن ھە ری گرنگ لایێ من پروژەیێ( ناپلیون پونابارتیە) ل سالێن( ١٧٨٩-١٨١٤)ز ژ ئەنجامێن پێک نەھاتنا وان ھیڤیێن شورەشا گەلێ فەرەنسایێ داینە جڤاکا ئەوروپی؟ ڤی یەکێ دەربرینەک راستەقینە دودلیا تاکی ئەوروپی کر، ژ ئالیێ بنەمایێن ئەغلاقی جوانی د ژیانو ھە بونێدا، ئەڤ ژی وەک بەرسڤەک خوەزایی بو کا جاوان د زانستێ  سوسیو سیاسیدا ھە ڤرکی ھە نە بوی ئاوایی د رومانسیەتێداژی ھە ڤریەک دژوار ھە بو، ژبەرکو پشتی کو شورەشا گەلێ فەرەنسا سەرکەتی  ئێدی د بیردانا، پوناپارتدا) بو جڤاکەک ئازاد د ھە ر ئالیدا ئاڤا بکە، د ڤی دەمیدا تاک و جڤاکا فەرەنسای دخواست ب رێیا عەشق و سوزو ڤیانیێ و ڕومانسیتێ ب گەھن ھندەک ئارمانجێن خوە یێن تاکە کەسی، لێ (پوناپارت)ی نەک تەنێ داخازاگەل و جڤاک پێک نەئانی بەلکو کەت د ناڤبەرا دو شەرێن گراندا؟!
یەکەم- شەرو پەفچونێن دژوار دئالیێ ھە ردو مەزھە بێن پروتستانتو کاتولیکا دا.

شەرێ دوێ- پوناپارتی دخواست ھە م ئاخا ئالمانیا ھە م جڤاکا ئالمانیا بێخە ژێر دەستێ خوە،؟ سەر ئەنجام نەک تەنێ ئالیێ عەشق و ڕومانسیەتێدا کەلێ فەرەنسایێ ھات ئازار دان بەلکو ئالیێ سیاسی و جڤاکیژیدا گەل ھات سزادان ، ئەو بێ ھێڤیا تاکێ فەرنسایی دیتی خوەبەردا ناڤا تەڤاھی وەلاتێن ئەوروپیدا ،  لێ فەیلەسوفێن مەزن وەکە (شکسپیر )بو جھێ گرینکیپێدانی و شروڤەکرنێدا ب تایبەت ل نیک نڤیسکارێن مینا (نونیز، لسینگ، شلیگل) و ھـد.. بڤی ئاوایی ھات نرخاندن دەربارە ی ژیانکرو ڤەژاندنا ھزرکرنا مافێ خوەزایی یێ تاکی ئەوروپایی، بڤی ئاوای ئاراستەکرنا ھە ڤرکیا ڕومانسی کاری پێویستێن مادیێین ریالیتەیاجڤاکەک پەک کەفت و خاستەکێن ھوندرێن جڤاکا ئەوروپی پێک دئینین، ئەڤژی گاڤەک وێرەک بو کومروڤ بکاریت ھوندرێ خوە بشیانێن تاکە کەسیڤە بڤەژینیت،  دور ژ رەوشتێن ب کومەل واتایەخوە مژارەک تاکیە، لسەر ڤێ ھاوکێشا مە سەری ئاماژە پێدای تاکێ ئەوروپی کاری کەسایەتیاخوە بەرجەستە بکەت ئازادیا خوە بدەست بێخیت و ڤەگەریت ژبوی زاتێ خوە.

لێ لگوری من د ھە ر مژارەکا ھە ی نابیت لایەنێ عەقلێ مروڤ ئێ نەھشیار لسەر یێ ھشیار بکەڤیت ب تایبەت د مژارا ڕومانسیەتێدا، ئەگەر نە ئوتوماتیک ئەو تاک دبیتە بونەوەرەک یەک ژ پێکھاتێن بونەوەرێن خوە د ناڤا خوەزایێدا ددەن ژیانکرن و دەرڤەی کومێن بونەوەریا مروڤبونێ.