ڕیفراندۆم ئەگەرێ دەست دانا دەڤەرێن کوردستانی بوو؟

4180 جار خوێندراوەتەوە

ڤێرە من دڤێت ب تنێ بەحس نیەت خرابیا حکومەتا بەغدا بکەم بەری ڕیفراندۆمێ ب بەلگە،  ناکوکیێن دەسەڵاتدارێن کوردستانێ پشتی ڕیفراندۆمێ بابەتەکێ دیکەیە کە ھەردەم مێژووی دا دووبارە دبیت. ئەگەر بەرێخودانێ بکەین ھەر دەست پێکا ھاتنا داعش بۆ دەڤەرێن ڤەقەتیایی دەمێ لەشکرێ عێراق رەڤی و پیشمەرگەی ئەڤ دەڤەرە پاراستن حکومەتا بەغدا تایبەت نوری مالکی راگەھاند دڤێت پێشمەرگە ڤان دەڤەران جھـ بھێلیت، دیڤدا حەشدا شەعبی ھات دامەزراندن کو مەبەستا سەرەکی کونترولکرنا ڤان دەڤەرا بیە ژ بەر ھندێ ھەر دەست پێکێ بینە سەر ئێشە و چەند جاران ھێرش کرە سەر پێشمەرگەی و شەر ریدا تایبەت دوزخورماتو، کەواتە ڤێرە دیار دبیت ڤان دڤیا ڤان دەڤەران بزڤرینن بن کونترولا خوە بەلێ دەرفەتەکێ دگەریان کە ھێرش بکەن.

بوچی لەشکرێ عێراق بەری ڕیفراندۆمێ نەشیا ھێرش بکەن دەڤەرێن کوردستانی؟

١- وی دەمی داعش خودان ئەرد بوو و ھەڤسنور بی ناڤبەرا پێشمەرگە و حەشدا شەعبی لەشکرێ عێراقێ نەشیا ھێرشێن مەزن بکەن ئانکو نەشیا شەری رابگەھینن لایەکێ دی ھێشتا مەترسیا داعش سەر بەغدا ھەیە ئەو مژیلی ڤی شەری بوون.

٢- لەشکرێ حکومەتا بەغدا نەرێکخستی بوو و توشی شکەستن ببوو ژ بەر ھندێ مژیلی دروست کرنا حشدا شەعبی بین.

٣- پاڵپشتیا نیڤدەوڵەتی پشتا پێشمەرگەی بوو کە نوێنەراتیا جیھانێ شەر دکر.

پشتی دروست کرنا حەشدا شەعبی کە ھادی عامری ئەمینداری گشتی بەدر سەرکردە بی ڕۆژ ب ڕۆژ ئاخفتن سەر کەرکوک دکر دڤیا خو نزیکی کەرکوک بکەن و دگوت دڤێت حەشدا شەعبی بھێت ناڤا کەرکوکێ و بۆ پتر ئیمناھی و ئاسایشا وێ ئەڤە ل دەمەکێ بوو کە ئەنبار و سەلاحەدین و موێل و چەند دەڤەرێن دی ل بن دەستێ داعش دابون، باشە بو ئەڤ ھێزە دەستپێکێ ئەڤان جھان رزگار ناکەت، لایەکێ دی ھێزێن کوردستانی کەرکوک پاراستیە و ئیمناھیەکا باش ھەیە بەلێ وەکی دیار وان مەرەم و بەرژوەندیێن خۆ یێن ھەیی کە ئەویش کونترولکرنا کەرکوکە.

ھێشتا چەند ڕۆژ دەربازببون رزگارکرنا ناحیا جەلەولا(گولالە)، میلیشایێن شیعان ل دەڤەرێن جەلەولا و دوزخورماتو ببوون جھێ رەخنێ و گازندێ دەف خەلکی چونکی رەفتارێن وانێن توند ھەر وی دەمی دیار و نەدباش بوون و ئیزعاجیا خەلکی دکر، ھەر وی وەختی مەلایەکێ ئاینی ژ وی باژێری سەر دەستێ وان ھات کوشتن و دەھان کەس دھاتن بێ سەر و شوین کرن و خەلک دگرت خەتف دکر، دوکان دسوتن و خەلک دئێشاند تایبەت کورد چاڤەرێیا کارێن مەزنتر ژ میلیشیان دھات کرن.

پشتی کە ئەڤ بارودوخە بەردەوام بووی ل دوزخورماتوو وەکی رێککەفتنەک ناڤبەرا حەشدی شەعبی و نوێنەرێن کوردا گەھشتن ئەنجامەکێ، لێ چند ڕۆژ دەرباز نەبون ئەڤ رێکەفتن ھات پشت گوەھاڤێتن ھەمان ڕۆژا رزگارکرنا شنگالێ ١٢/١١/٢٠١٥ بۆ جارا ئێکێ شەر ئاشکرایی ناڤبەرا پێشمەرگەی کوردستانێ و حەشدی شەعبی ل دوزخورماتوو ھات ریدان کە مەترسا مەزن ئەڤەیە پشتی شەرێ داعش، سوتنا دەھان دوکانێن ھاوڵاتیان و تالانکرنا مالێن کوردا، حەشدا شەعبی نیڤا دوزخورماتو ھێدی ھێدی باڵەدەست دبوو، ئەڤە دەمەکێ دابوو کە ھێشتا ئەڤ باژێرە ژ مەترسیا داعش خلاس نەببوو و ھێزێن پێشمەرگەی دەڤەرێن کەرکوک ژ داعشان پاراستیە، ئەڤ بارودوخێ ئاڵوز  چار ڕۆژان بەردەوام بی، دیڤ دا گەھشتن رێکەفتنەکێ.

ھەرچەندە رێکەفتن دھاتن کرن لێ ناکوکیێن ناڤبەرا ھەردوولا بەردەوام بوون و وان رێککەفتنا پێگری ناکەن، ڕۆژا (٢٦/٤/٢٠١٦) دیسان بۆ جارا دووێ ناکوکی ب شەر دەست پێکرەڤە و ئاگربەست ھات شکاندن کە دەست پێکی ئەفسەرەکی پپَشمەرگەی ھات شەھیدکرن پێشمەرگەی وەڵاما وان داڤە، تەقە دوو ڕۆژان بەردەوام بوو، ئەنجامێ ھەردوو شەران ھات راگەھاندن کە ١٦ پێشمەرگە و ھاوڵاتی گیانێ خوە دەست دا و ٥٠ بریندار بوون و بەرامبەر ٧٠ چەکدارێن حەشدا شەعبی گیانێ خوە دەست دا ١٥٠ برینداربوون، وەک ھەر جار رێکەفتنەکا سەر کاغەز و شکلی ھات گرێدان ژ بوی راگرتنا شەری کە ناڤەروکا وێ ئەڤەیە:( پێشمەرگە و حەشدا شەعبی باژێری دەرکەڤن و پولیس و ئاسایش ھەڤبەشی ئیمناھیا باژێری پارێزن).

چاڤێ حەشدا شەعبی سەر ناکوکیێن نافخوی ھێزێن پێشمەرگەی بوو و لایەکێ دی چاڤێ وان سەر بوشایەکا ئێمناھیە ب ھەجەتا ھندێ خوە بگەھینت دەڤەرێن کوردستانی، پشتی ٢١/١١/٢٠١٦ چەکدارێن داعش کە نزیکی ٢٠٠ چەکداران بوون ب چەک و خوەکوژ خوە گەھاندیە ناڤا پارێزگەھا کەرکوک کە چەند سەرچاڤێن نەرسمی دھات گوتن دەستێ ئیقلمی دگەل ھەبووە مەترسیەکا مەزن سەر ڤی باژێری دروست کربوو کە پتری ٥٠ ھێزێن ئێمناھی شەھیدکرن لێ ھاوڵاتیێن سڤیل خوبەخش ھاریکاریا ھێزێن ئێمناھی شیا ڤان تیرورستان ھەمیان ناڤ ببەن، پشتی ڤێ روداوێ ژمارەکا چەکدارێن حەشدا شەعبی ب ھەجەتا پاراستنا جھێن پیروزێن مەزھەبی خوە گەھاندە ناڤا باژێری کەرکوک.

دیڤ دا ھێزەکا دیکە یا شیعە بن ناڤێ (فەرقا تەشکیلاتی ئیمام علی) پتری ٢٠٠ چەکداران بوو گەھشتن دوزخورماتوو وەکی رولێ چاڤدێرێ کە راستەوخو باژێرێ نەجەف فەرمان وەردگرن.

پشتی رزگارکرنا شنگالێ ژ لایێ پێشمەرگەی چەند بەرپرسێن ناڤا حەشدی شەعبی راگەھاند کە دڤێت ئالایێ عێراق بھێت بلند کرن جھێ ئالای کوردستان چونکی شنگال ناسنامەیا عێراقیە. ئەمینداری گشتی ئەھلی حەق راگەھاند شنگال دەستێ داعش ھاتە رزگار کرن لێ نھادا توشی داگیرکرنەکا ئاڵوزتر بیە، ئەڤەژی باشترین بەلگەیە کە ئەو قەبیل ناکەن پێشمەرگە ڤان دەڤەران بیتن.

وەزارەتا پێشمەرگەی ٢٦/١/٢٠١٧ راگەھاند کە حەشدا شەعبی ڕۆژھەڵاتێ شنگالێ چەند جارە ب راجیمە بومبەبارانا ھێزێن پێشمەرگەی کریە و ئەگەر ئەڤە دووبارە ببیتەڤە دێ وەڵاما ژ لایێ پێشمەرگەی ھەبیت دیڤ دا بەرپرسێن حەشدا شەعبی دگەل بەرپرسێن پێشمەرگەی سەرەدانا ڤی جھی کر و بەڵێن دا کە دووبارە نابیتەڤە، ئەڤ ھێرشە دەمەکێ دابوو کە ھێشتا کێمتری دوو ھەیڤان دەربازببون ھاتنا حەشدا شەعبی بۆ ڤێ سنوری و ھێشتا شەرێ داعش دگەل حەشدا شەعبی بەردەوامە کەوتە ئاشکرایە وان دڤیا ڤان دەڤەران کونترولبکەن.   

بەرپرسێن پێشمەرگەی میحوەرێ شنگال راگەھاند کە حەشدا شەعبی بەروڤاژی رێککەفتنا ناڤبەرا ھەولێر و بەغدا و تاک لایەنی و ھێرش کریە سەر ناحیا قەیرەوان سنورێ شنگال، پشتی کونترولکرنا گرعوزێر و قەیرەوان حەشدا شەعبی ١٣ گوند و کومەلگەھێن ئیزدی یێن سەر شنگالڤە کونترولکرن ژ وان گوندێ کوچو .

حەشدا شەعبی ببو رێگر ل رزگار کرنا چەند دەڤەرێن سەر ئیدارا کەرکوکێ بن دەستێ داعش و دگوت ئەم دێ ڤان دەڤەران رزگار کەین، ئەم دێ حوکمداریا ڤان دەڤەران کەین ھەر ئەڤە بوو ئەڤ دەڤەرە لەز نەھاتن پاقژکرن ژ داعشێ، لایەکێ حوکمداریا داعش ڤان دەڤەران دریژ ڤەکێشا، لایەکێ دیکە مەترسی پتر سەر سەنگەرێن پێشمەرگە و ھاوڵاتیان و دەڤەرێن رزگارکری پتر دبو کە ئەویش داعش بزڤرن و ھێرشان بکەن ئەڤە یەکە ھات ریدان و زەرەرا مرۆڤی و مادی یا  بەردەوام بوو تایبەت گوندێ (بەشیر) سەر کەرکوکێ، ژ بەر ناکوکیێن ناڤبەرا پێشمەرگە و حکومەتا بەغدا تایبەت حەشدا شەعبی باژێرێ (حەویجە) کە بن کونترولا داعشە رزگارکرنا وێ ھات پاشخستن و ئوپەراسیونا موێل پێش دەست پێکر ژ بەر کو حەشدا شەعبی دڤیا بھێتە ناڤا کەرکوک بەشداربیت کە مەرەما وان مانەڤەیە کەرکوکێ و بنگەھێن خۆ کەرکوک دامەزرینن.

ئەڤە ھەمی باشترین بەلگەنە کە حکومەتا بەغدا بەرنامەیی دانابوو ھێرش بکەنە سەر دەڤەرێن کوردستانی و ڤان دەڤەران بزڤرینن بن کونترولا خو، کەواتە ئەو کەسێ ڤێ شکەستنێ دئێخن سەر ملێن ڕیفراندۆمێ و بێژیت ڕیفراندۆم ئەگەرە کە حکومەتا بەغدا لەشکری کاربینت بێ ویژدانیە