ڕەوشەنبیر و ژەهربیر

2569 جار خوێندراوەتەوە

ل وەڵاتێن مرۆڤان ھەر ژسەردەمێ رێنێسانسا(Renaissance)ئوروپی ل چەرخێ (١٤) وەرە، رەوشەنبیر سەنتەرێ ڕابوون و پێشگەفتنێ یە، چرایێ ڕێگەشکرنێ یێ ددەستێن واندایە و دەولەت ل پەی وانایە، چونکی رەوشەنبیر چافێ خەلکێیە، و ئەو عەقل و ھۆشە یا بەریا خەلکێ و ل پیشیا زەمانی دکەڤت، و ھێشتا بۆیەر نەھاتین ئەو گەشتەکێ بۆ ئایندەی دکت و ھۆشداریێ ددت و رێکێ ب ھزر و زانینێ بۆ گەلێ خوە وجاران بۆ ھەمی مرۆڤایەتیێ رۆھن دکت،  ئەھا ھۆسان فەیلەسۆفێ ئیتالیێ مارکسی ئەنتونیو غرامشی (١٨٩١-١٩٣٧) رەوشەنبیر دایە نیاسین و گۆتیە ڕەوشەنبیر دوو جۆرن: یێ ئێکێ ئەندامیە (ئورجەنیکە) ھەلگرێ خەم و خوەزیێن گەلێ خوەیە ژھەمی چین و توخمێن جڤاکی، و بەردەامە ل سەر پێشکێشکرن و بەخشینێ، و جۆرێ دووێ ئەوە یێ دتەلارێ خوەیێ بلندا دژیت وخوە دسەر ھەمیانڕا دبینت!

لێ حەیف ئەڤ پارچا رۆژھەلاتێ دونیایێ ھەر وەکی نەفرەت و خەسف ب سەردا ھاتی جۆرێ سیێ ژی ھەر ژکەڤن کەڤندا ل ڤێرێ ھەبوویە وتا رۆژا مەیا نھا ژی ھەر مایە، ئانکو: ڕەوشنبیرەکێ دیتر ھەیە ل شۆنا بەریا خەلکێ خوە بکەفت ژبۆ رێگەشیێ؛ یێ ل بەراھیا وی دکەفت بەلێ دا سەرێ رێکا لێ بەرزە بکت، و بەری وی بدت تاریستانا کۆلەتیی و پەرستنا ێەنەمێت دکتاتۆر و سیستەمێن وان یێن پاشڤەڕۆ، واتە: بناڤ “ڕەوشەنبیر” و دڕاستیا خوەدا (ژەھر ژ ھزر وبیرێن وی دبارت!

ئەڤ ڕەوشەنبیرێ کورد یێ (ژەھربیر) ھەر وەکی ڕەھا وی دگەھت قەلەمفرۆش و زمانفرۆشێن عەرەب ل سەردەمێ ئومەوی و عەبباسیان دەمێ ھۆزانێت خوە تەرخان دکرن بۆ پەرستنا خوداوەندێت دەستھەڵاتێ و ل ھیڤیا وەرگرتنا کیسکێ زیڕابوو – ل ھەوا وەرگریت ژ حاکمێ زالم بەرامبەر ھەلبەستەکا خۆفرۆشیێ و ێەنمکرنا مەزنێ دەولەتێ و ماڵباتا وی یا مولکدار، وەسا خۆیادبت: کو ڤان لایەنێن سیاسیێن  ویرانکەر پلانەکا زوی ھەبوویە ژبۆ چێکرنا جۆرەکێ نیزیکی کەلتۆرێ عەربیێ (کەڤنێ- نوی) ژپەیوەندیا رەوشەنبیر و دەستھەڵاتێ پشتی سەرھلدانێ چێکرین.

ئەرێ واللە، مە بچاڤین سەرێن خوە دیتن پشتی سەرھەلدانێ ئێکەمین تاوانا دژی رەوشنبیریێ ودژی کەتوار و ئایندەیێ گەلێ کورد ھاتیە کرن ئەوبۆ  دەمێ ھەردوو ھێزێن دەستھەڵادار ڕەوشنبیر ل خوە لێکڤەکرین، و سازیێن خوەیێن میدیاکاری و چاپەمەنی و رەوشەنبیری...ھتد ب ڕەوشەنبیران داینە کاری، پشتی پەڕاویزکرن و ھەژارکرن و برسیکرنا وان بۆ ماوەیەکێ، و ب دورستاھی بیردۆزا ماکیافیلیا ئیبلیسی پەیڕوە کرن ئەوا دبێژت: (...یێ) خوە برسی بکە دێ ل پەی تە ھێت، نەکو تۆ تێربکی دێ لەقا ل تە دت!

لەوا بەھرەکا زۆر ژ ڕەوشەنبیرێن مەیین (ژەھربیر) ل پەی دەستھەڵاتێ گرنە غار، و مینا ھۆزانڤان عبد الرحمن موزیری گۆتی: "ژبۆ نانەکا سوتی و خاڤ" ئەوان لەق ل گەلێ خوە دان و ھەتا نھا یێ بۆ حزبێن دەستھەڵاتدار لەقھاڤێژیێ ل ڕەخێ ڕاستێ و یێ چەپێ دکن، ھوسان دێ بینی سەرەڕای ڤێ زولما بێ وێنەیا کاڤلکرنا کوردستانێ ب تالانکرن و نقومکرنا خەلکێ ددەریایا شکەستنخواری و فەشەلێدا ل ھەمی ئاستان: ھزرکی، فێرکرن، ساخلەمی، سیاسی، ئابۆری...ھتد، و زێدەباری شەوتاندنا ڤی گەلی ددۆزەخا خرابکاریا کارگێریدا، د گەل ڤێ ھەمیێ دێ بینی بەردەوام ھندەک ڕەوشەنبیر قەت چاڤڕوھنیێ بۆ گەلێ خوە ناکن، بەلکی بەرۆڤاژی یێ تۆز و ئاخێ دھاڤێژن تێدا دا باش ئەم کورەببین.

براستی ھەلویستێ ڕەوشەنبیری کورد ژجۆرێ سیێ ئەڤێ بەحس ژێ ھاتیە کرن یەک ژ دوو تشتانە یان بێ دەنگیێ دھەلبژێرن ھەمبەر زۆڵم و ستەم و خرابی و خرابکاریێ، بەرامبەر نەھەنگێن مافیا کوردی یا دزی و گەندەڵیێ ئەزمانێ خوەیێ داعویرای نەوێرت پەیڤەکێ بئاخڤت، دوی دەمێ ھندەک ژوان خوە دخەندقینن ددەریا مێژوویێدا، و بخوە ھەڤالێت پێغەمبەری سڵاڤ لێبن ژ ئەزمانێن وان یێن تیژ وەکی شیری خەلاس نابن، و ل ڤێرێ بڕاستی یێ بوویە "..." لال و ھەمبەر گۆتنا حەقیێ بێ دەنگیێ دھەلبژێرت، و یێ دووێ ل ڤێ چەندێ ژی نا ڕاوەستیت بەلکی نێزیکە وێ دۆبارە بکت یا ھۆزانڤانێ مەللاقێ دووڕوی “ئیبن ھانئی” دەرحەقێ خەلیفەیێ فاتمی المعز لدین اللە العبیدی گۆتی:

“ما شئت لا ما شاءت الڕقدار .. فاحکم فڕنت الواحد القھار

واتە: دێ ئەو بت یا تە دڤێت، نەک یا قەدەرێن خۆدێ دڤێن، حوکم بکە ھەر تۆیێ خودایێ ئێکانە یێ دسەرھەمیانڕا زاڵ وھیچ کەس د سەڕرا نە”

ئەھا ھۆسان بەردەوام ھەتا نھا ئەم دبینن پشکەک ژ بژارەیا سیاسی و ھزرکی ئەوێن خەلکێ خەون ب ھۆشمەندی و رۆناکبیریا وانڤە ددیت یێ بەندێت حەیرانی ب بەژنا سەرکردەیێن شکەستنخوار دبێژن و یێ بەحسێ مەرجعییەتێ دکن بۆ کوردان، و ھیچ شەرم و حەیایێ ناکن ژ باگڕەوەندێ خوەیێ ئیسلامخوازی یانژی یێ خەباتگیری یانژی یێ ھزررکی و ڕۆناکبیری، و حالێ ڤی مللەتی نە بەسسی وی یە، تا ھندەک شەھربیر ژنوی  بھێن بەھرەکا دیتر ژ ئەفیونێ ب دەر و دفنێن  مەدا بکەن، و ئەم باش بێ ھۆش ببین، و زێدەتر د دەریا شەیتانیدا نقۆم ببین مینا نڤێسەرا ژێھاتی (غادە السمان) گۆتی و پەرتۆکەکا خوە پێ ناڤکری: (السباحە فی بحیرە الشیگان).